Inleiding tentoonstelling Riet Mooren

Door: Rob de Leeuw. Lobith, 17 april 2007

In het publiciteitsoffensief waarmee het boek ‘Lucifer ‘ onder de aandacht van het publiek werd gebracht, hoorde ik de schrijfster, Connie Palmen, zeggen: Bij het ontbreken van de waarheid ontstaat kunst. Picasso, die reus onder de kunstenaars van de 20e eeuw, heeft het ooit iets anders geformuleerd. Volgens hem is kunst een leugen waarmee we de waarheid kunnen benaderen. Ook Goethe, de grote Duitse schrijver, deed een duit in het zakje door een sterk autobiografisch boek de titel mee te geven: Dichtung und Wahrheit, Verzinsel en waarheid. Maar wat is wat in een kunst- of literair werk?

meer...

In een gesprek dat ik met Riet Mooren bij gelegenheid van de tentoonstelling van vandaag heb gehad, en ik zal haar vaker gaan aanhalen, maakte zij in het verlengde van de eerdere citaten de volgende opmerking over het schilderkundig proces . Riet zegt: ‘ Je hebt een aanleiding nodig, een beeld, om al werkende dat los te laten, want wat je in je hoofd hebt wordt het nooit.

”Verberg”

meer...

Kijk, dat is treffend geformuleerd en raakt aan de essentie van waar het in kunst omgaat. Het is een waarheid verpakt in een verzinsel en ontleent daaraan een tijdloze kracht, tenminste als dat oprecht en met talent is gedaan. Aan beide ontbreekt het Riet Mooren niet.

”Verberg”

meer...


Dames en heren, wie is Riet Mooren? Waar komt ze vandaan? Wat drijft haar? Wat inspireert haar? Wie zijn haar voorbeelden die zij op haar weg als kunstenaar heeft gevonden en waarmee zij zich verwant zou kunnen voelen? Om maar met de laatste vraag te beginnen moet ik genoegen nemen met het antwoord dat zij mij gaf,namelijk:"Ik neem nauwelijks kennis van wat andere kunstenaars doen. Ik wil niet beïnvloed worden." Punt. Of dat helemaal waar is kun je over twisten zonder aan haar autonomie als kunstenaar te twijfelen. Ook hier lopen dichtung und wahrheit door elkaar heen. In dat verband zal ik direct iets meer zeggen over hoe ik haar kunst versta, ook in relatie tot andere kunststromingen die een prominente rol hebben gespeeld en nog spelen in de wereld van de beeldende kunst.

”Verberg”

meer...

Maar eerst in het kort antwoorden op vragen die ik eerder heb opgeworpen om te achterhalen waar Riet haar wortels heeft. Dat is belangrijk om te weten zo heb ik geleerd van mijn leermeesters, adviseurs van de Peter Stuyvesant Collectie, de verzameling waarvoor ik vele jaren mede verantwoordelijk ben geweest. Die erfenis, als ik het zo mag noemen, speelt immers altijd een rol van betekenis in de uitdrukkingsvorm van de kunstenaar.

”Verberg”

meer...

Riet Mooren komt uit het Land van Maas en Waal, een gebied waarvan ik de atmosfeer goed ken. Het is het land van de brede rivieren, stille dorpen leunend tegen dijken, groene uiterwaarden, boomgaarden en hoge luchten. Een land waar de natuur onnadrukkelijk oneindig aanwezig is. Een land zonder poespas en met weinig dromen, zo willen ze ons doen geloven. Niet een land dus waar destijds, in de jeugd van Riet, er veel begrip was voor een waarheid verpakt in verzinsels. Maar zoals dat gaat met kunstenaars: Zij doen wat ze moeten doen. Ze banen hun eigen pad, niet zelden, zoals in het geval van Riet, tegen de stroom in, onbegrepen, niet gesteund en dus alleen.

”Verberg”

meer...

De natuur als inspiratiebron, dat heeft zij van huis uit meegekregen en werd vervolgens ook weer ruimhartig aangereikt in Zevenaar en wijde omtrek waarnaar zij op 23 jarige leeftijd verhuisde. Opnieuw een land van wind en water maar met een andere culturele inslag. Hier leerde ze de dingen van haar jeugd los te laten, haar gevoelens de ruimte te geven, te leren kijken met een onbevangen blik. Want zegt ze: ‘Als je jezelf dwingt te kijken zie je niets, want kijken moet je niet doen met je ogen maar met je hart. Met het gevoel.’ “Waarom is dat zo “, vroeg ik haar. En haar antwoord: “Want kijken is oordelen en dat moet je juist vermijden. Je moet openstaan voor wat op je afkomt, de vorm, de kleur.” Dat is nogal wat: Onbevooroordeeld kijken. Het gaat geen van ons gemakkelijk af, denk ik, maar kan wel de deur openzetten voor een andere waarheid, niet in een foto te vangen. Dat heeft zij ook geprobeerd over te brengen aan haar cursisten onder meer als docente aan de Vrije Academie De Liemers in Zevenaar en pupillen van de Thushoeve.

”Verberg”


meer...


Goed, het wonder van de natuur, in al haar verschijningsvormen, de mens incluis, is Riet’s inspiratiebron. Later voegde zij daaraan toe haar fascinatie voor I Tjing, het boek der veranderingen, Chinese wijsheden van bijna drie duizend jaar geleden. Ik moet daar iets meer over zeggen omdat duidelijke sporen van wijsheden uit dat boek terug te vinden zijn in Riet Mooren’s werk. I Tjing is ingedeeld in 64 hoofdstukken en bij elk hoofdstuk hoort een figuur van zes lijnen, een hexagram. Zo’n hexagram is een mengeling van hele en gebroken lijnen die staan voor Yin en Yang. Ongetwijfeld hebt u daarover gehoord of gelezen. Yin is de materie en Yang is de geest. Het een kan niet zonder de ander. Elke hexagram is een uitbeelding van een mogelijke situatie, een samenspel van Yin en Yang en getuigt daarmee van dynamiek. I Tjing en de natuur, dat zijn de bronnen waaruit Riet Mooren vooral put bij het maken van haar kunstwerken.

”Verberg”

meer...

In eerste oogopslag maakt veel van haar werk een geordende indruk. De invloed van I Tjing is duidelijk aanwijsbaar. Het doek wordt zorgvuldig ingedeeld in vlakken die her en der ook nog eens driedimensionale vormen lijken aan te nemen waardoor het vlak een vakje wordt .In dat vakje zien we een object, bijvoorbeeld een theezakje, een veertje, spijkers en krammen. In de natuur gevonden voorwerpen dus of natuurlijke producten die een industrieel proces hebben ondergaan. Ze zijn geplaatst in een buitenissige context die vervreemdt en aanleiding geeft tot verwarrende gedachten. Door het repeterend effect van deze ordening krijgt het kunstwerk iets hallucinerends, het is als een soort mantra. Ronduit poëtisch van aard zijn de kunstwerken waarbij gedroogde rozenblaadjes op een geschilderde ondergrond peilloze diepten suggereren. Het kleurgebruik van haar kunstwerken varieert van aardsbruin tot hemelsblauw met veel subtiele schakeringen daartussen maar spat slechts in hoge uitzondering van het doek. Toch worden nogal wat van haar schilderijen, met collageachtige elementen, gekenmerkt door een optimistisch soort lichtheid. Door te kiezen voor een bescheiden formaat wordt de ingetogenheid van de werken nog eens benadrukt. Daardoor ontstaat een bedrieglijk effect. Het doet voorkomen alsof geen aandacht gewenst is, waardoor de toeschouwer als het ware het kunstwerk binnengezogen wordt op zoek naar het raadsel achter het beeld. Dat raadsel neemt telkens andere gedaanten aan, wisselt met stemming, lichtinval en andere omgevingsfactoren en voorkomt daarmee dat het levenloos wordt en bekend.

”Verberg”

meer...

Riet Mooren’s kunst, dames en heren, vertoont verwantschap met meerdere belangrijke kunststromingen waarvan de stroming die wordt aangeduid met conceptuele kunst zich opdringt. Zijzelf, zoals ik al vertelde, laat zich daar niet over uit. Kunstenaars van wereldfaam zoals Joseph Beuys in Duitsland, Jan Dibbets in Nederland, en de vorige week overleden Amerikaan Sol LeWitt hebben die kunststroming gezicht gegeven. De conceptueel werkende kunstenaar heeft grote belangstelling voor het bedenken en documenteren van processen in tijd en ruimte en het verband daar tussen. In de beelden en systemen die daarbij worden ontworpen kunnen toeval of wetmatigheid de hoofdrol spelen. Dat is precies ook, naar mijn opvatting, wat Riet Mooren in veel van haar werk doet.

”Verberg”

meer...

Een sprekend voorbeeld daarvan is de installatie, laat ik het zo maar noemen, van vijf vierkante plexiglas kolommen tot verschillende hoogten gevuld met de as van het verbrande archief van Robert Joseph  een overleden vriend van haar. De gedachte achter dat kunstwerk is van minstens even groot belang als de feitelijke vormgeving. In tegenstelling tot sommige conceptuele kunstenaars, creëert zij haar kunst echter met een bijna pijnlijk soort accuratesse. Het merendeel van de kunstwerken die ik van haar ken zijn tot stand gekomen dankzij een grote mate van concentratie, gevoel voor ruimtelijke ordening en ambachtelijkheid. Het zijn geen vluggertjes, de werken van Riet, maar het resultaat van een tijdabsorberende werkwijze.

”Verberg”

meer...

Dames en heren, ik ben begonnen met te zeggen dat waarheid en verzinsel de kern is van elk goed kunstwerk. Die waarheid en dat verzinsel zal voor iedereen een andere zijn. Gaat u zelf maar kijken, niet alleen met uw oordelende ogen maar vooral met uw hart. Dan zult u de schilderijen van Riet Mooren ervaren zoals zij ze bedoeld heeft.

”Verberg”